۵ اشتباه رایج در مراقبت از زخم‌ها که روند درمان را کند می‌کند
مقدمه
زخم‌ها از ساده‌ترین خراش‌ها تا زخم‌های مزمن دیابتی، همگی نیاز به مراقبت صحیح و اصولی دارند. مراقبت نادرست از زخم می‌تواند روند بهبود را طولانی کرده و حتی منجر به عفونت، نکروز (مرگ بافت) یا مزمن شدن زخم شود. نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود، این است که بسیاری از مشکلات مرتبط با زخم‌ها، ناشی از اشتباهات ساده اما رایجی هستند که بیماران یا مراقبان آن‌ها مرتکب می‌شوند.
در این مقاله به بررسی ۵ اشتباه رایج و مخرب در مراقبت از زخم‌ها می‌پردازیم که شناسایی و پرهیز از آن‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود سریع‌تر و مطمئن‌تر زخم داشته باشد.
- استفاده از درمان‌های خانگی غیرمجاز و غیرعلمی
یکی از شایع‌ترین اشتباهات، استفاده از داروهای خانگی یا توصیه‌های تجربی برای درمان زخم است. در فضای مجازی یا بین مردم، توصیه‌های زیادی مانند استفاده از عسل خوراکی، زردچوبه، پودر قهوه، یا حتی خمیردندان برای خشک کردن زخم رواج دارد. اگرچه برخی از این مواد در طب سنتی کاربرد داشته‌اند، اما استفاده‌ی نادرست و غیراستریل آن‌ها روی زخم باز، خطر عفونت یا التهاب شدید را به همراه دارد.
در برخی موارد دیده شده که بیماران با ریختن نمک یا الکل صنعتی روی زخم، باعث سوختگی بافتی یا درد شدید شده‌اند. همچنین بعضی افراد به اشتباه تصور می‌کنند که هرچه زخم خشک‌تر باشد بهتر است، در حالی که در بسیاری از موارد، محیط مرطوب کنترل‌شده برای ترمیم زخم مناسب‌تر است.
✅ پیشنهاد ما: تنها از مواد ضدعفونی‌کننده مجاز مانند نرمال سالین (سرم شستشو)، کلرهگزیدین یا پانسمان‌های آنتی‌باکتریال استاندارد استفاده کنید و از هر نوع درمان خانگی بدون نظر پزشک پرهیز نمایید.
- عدم تعویض به‌موقع و صحیح پانسمان
پانسمان زخم نقش بسیار مهمی در محافظت از بافت آسیب‌دیده و تسهیل ترمیم آن دارد. با این حال، اگر پانسمان به‌موقع تعویض نشود یا با دست‌های آلوده برداشته شود، به‌جای محافظت از زخم، خود عامل آلودگی و عفونت می‌شود.
بعضی بیماران به امید خشک شدن سریع‌تر زخم، پانسمان را باز می‌گذارند یا آن را دیر به دیر عوض می‌کنند. در مقابل، برخی دیگر به‌صورت افراطی و بدون رعایت اصول بهداشتی، پانسمان را بارها باز کرده و دوباره می‌بندند. این کار نه تنها روند ترمیم را مختل می‌کند، بلکه ممکن است منجر به باز شدن لایه‌های ترمیمی زخم شود.
✅ پیشنهاد ما: زمان‌بندی تعویض پانسمان باید طبق نظر پزشک یا پرستار انجام شود. در هر بار تعویض، دست‌ها باید به‌خوبی شسته یا از دستکش استریل استفاده شود. همچنین نوع پانسمان باید متناسب با نوع زخم انتخاب شود (مرطوب، خشک، هیدروژل و…).
- فشار یا ضربه به ناحیه زخم‌شده – خطری خاموش اما مخرب
زخم‌های ناحیه پا یا باسن (مانند زخم بستر یا زخم دیابتی پا) در معرض خطر بالای فشار هستند. به‌خصوص بیماران دیابتی که به دلیل نوروپاتی، حس درد ندارند، متوجه فشار واردشده به زخم نمی‌شوند. راه رفتن مداوم روی زخم پا، خوابیدن در یک حالت ثابت یا استفاده نکردن از بالش‌های ضدفشار، از اشتباهاتی هستند که باعث آسیب به بافت ترمیم‌شونده و تأخیر جدی در بهبود زخم می‌شوند.
زخمی که به‌طور مداوم تحت فشار است، نه‌تنها دیرتر خوب می‌شود بلکه به‌تدریج ممکن است به عمق بافت، عضله و حتی استخوان برسد.
✅پیشنهادما:
– از کفش‌ها و کفی‌های طبی برای بیماران دیابتی استفاده شود.
– در زخم‌های بستر، تغییر وضعیت بیمار هر ۲ ساعت یک‌بار انجام شود.
– از بالش‌های ضدفشار یا تشک‌های مواج در بستر بیماران ناتوان بهره بگیرید.
۴. مصرف بی‌رویه یا خودسرانه داروهای موضعی
در فضای عمومی جامعه، دید مثبتی نسبت به کرم‌ها و پمادهای زخم وجود دارد و بسیاری از بیماران به‌محض دیدن یک زخم، اقدام به استفاده از پمادهایی مانند تتراسایکلین، جنتامایسین، نیتروفورازون یا کرم‌های ضدعفونی‌کننده می‌کنند؛ بدون اینکه بدانند آیا این پمادها واقعاً برای نوع زخم آن‌ها مفید است یا خیر.
استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث مقاوم شدن باکتری‌ها، تحریک پوست، ایجاد آلرژی یا حتی اختلال در تعادل میکروبی پوست شود. در مواردی، چسبیدن پانسمان به زخم به دلیل استفاده اشتباه از پماد، هنگام تعویض پانسمان باعث پارگی بافت در حال ترمیم می‌شود.
✅ پیشنهاد ما: همیشه قبل از مصرف داروی موضعی برای زخم، با پزشک یا پرستار متخصص مشورت کنید. استفاده درست از دارو به مراتب مؤثرتر از مصرف چندین داروی اشتباه است.
- نادیده گرفتن علائم هشداردهنده و تأخیر در مراجعه به پزشک
زخم‌ها مانند هر بیماری دیگری نشانه‌هایی دارند که اگر به آن‌ها بی‌توجهی شود، خطرات جدی در پی خواهند داشت. برخی بیماران حتی با دیدن علائمی مثل افزایش درد، تورم، بوی بد، ترشحات غیرطبیعی یا قرمزی اطراف زخم، همچنان به خوددرمانی ادامه می‌دهند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند.
این در حالی است که این علائم ممکن است نشانه‌ی عفونت، نکروز یا گسترش زخم به لایه‌های عمقی باشد. در چنین شرایطی، درمان‌های ساده دیگر پاسخگو نیستند و نیاز به مداخلات جدی‌تر مانند دبریدمان، آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی یا روش‌های نوینی مثل وکیوم تراپی وجود دارد.
✅پیشنهادما:
در صورت مشاهده هر یک از این علائم هشدار، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
– بوی بد زخم
– افزایش ترشح یا تغییر رنگ ترشحات
– احساس گرما، قرمزی و درد اطراف زخم
– تب، بی‌حالی یا بی‌اشتهایی
– گذشت بیش از ۷ تا ۱۰ روز بدون بهبود زخم
نتیجه‌گیری
مراقبت از زخم فرآیندی حساس، زمان‌بر و نیازمند دقت است. حتی ساده‌ترین اشتباهات می‌توانند تأثیر زیادی در طولانی شدن دوره‌ی درمان داشته باشند. با شناخت و اجتناب از اشتباهاتی که در این مقاله بررسی شد، می‌توان سرعت بهبود زخم را افزایش داد و از عوارضی مانند عفونت، زخم مزمن یا حتی قطع عضو جلوگیری کرد.
در صورتی که زخم شما یا عزیزانتان بهبود نیافته یا دارای علائم نگران‌کننده است، حتماً با یک تیم تخصصی مشورت کنید.
شرکت طب تجهیز پایا با ارائه خدمات تخصصی درمان زخم، از جمله وکیوم تراپی با کیت‌های پیشرفته، آماده‌ی همراهی در مسیر درمان مؤثر و مطمئن شماست.